Czy utylizacja fotowoltaiki to problem, który dotknie nas w skali masowej dopiero za 30 lat, kiedy zacznie spadać wydajność obecnie montowanych paneli? Niekoniecznie. Mieszkańcy miejscowości, w których powstają wielkie farmy fotowoltaiczne, zastanawiają się, co stanie się w przyszłości ze zużytymi urządzeniami. Ta kwestia jest jednak już dziś szczegółowo uregulowana prawnie.
O tym, że problem utylizacji zaczyna się powoli pojawiać już dziś, świadczy chociażby interpelacja poselska Stanisława Żuka. Wyborcy z jego okręgu w Legnicy zaniepokojeni byli powstającymi w pobliżu ich domów farmami fotowoltaicznymi i chcieli wiedzieć, co się z nimi stanie za kilkadziesiąt lat – czy są jakieś przepisy regulujące utylizację paneli PV.
Gdzie zutylizować panele fotowoltaiczne?
Ministerstwo Aktywów Państwowych dosyć rzeczowo wyjaśniło ten problem. Otóż panele fotowoltaiczne stanowią sprzęt elektryczny i elektroniczny w rozumieniu ustawy z 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2019 r. poz. 1985). Ta ustawa wymienia panele fotowoltaiczne w załączniku nr 1 jako jeden z przykładowych rodzajów urządzeń zaliczających się do grupy 4 – sprzętu wielkogabarytowego.
Ustawa ta określa zarazem zasady gospodarowania takimi odpadami. Zgodnie z przepisami można to zrobić jedynie w zakładzie przetwarzania. Nie możemy więc wyrzucić paneli fotowoltaicznych do przydomowego śmietnika czy oddać w dowolnym punkcie odbioru śmieci.
Przepisy określają też dokładnie, co obejmuje pojęcie „demontażu zużytego sprzętu” – to czynności wymienione w art. 46 ust. 2 ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Mowa tu o (co najmniej) usunięciu z wyeksploatowanego urządzenia części, płynów oraz substancji niebezpiecznych wymienionych w zał. 5 do ww. ustawy, w tym m.in. kondensatorów zawierających PCB, baterii, płytek obwodów drukowanych. W tych przepisach nie ma dodatkowych wymagań ani obowiązkowych standardów dotyczących utylizacji paneli fotowoltaicznych. Traktuje się je jak każdy inny zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.
Woman holding coins and green sprout against house with installed solar panels on roof, closeup. Economic benefits of renewable energy
Kto pokrywa koszty utylizacji paneli fotowoltaicznych?
W Internecie można znaleźć opinie, że w Polsce nie ma przepisów dotyczących utylizacji systemów PV, a jedynie rekomendacje UE, iż powinno leżeć to w gestii producenta. Ministerstwo Aktywów Państwowych uważa jednak inaczej. Jego zdaniem istniejące już przepisy wyjaśniają, na kim spoczywają koszty zagospodarowania zużytych paneli fotowoltaicznych – na wprowadzających ten sprzęt. Wynika to z zasady tzw. rozszerzonej odpowiedzialności producenta, na podstawie której przedsiębiorca wprowadzający do obrotu panele fotowoltaiczne jest odpowiedzialny za ich zagospodarowanie od momentu stania się odpadami. Zgodnie z art. 18 i 19 ustawy, wprowadzający panele ma obowiązek zorganizowania i sfinansowania systemu ich zbierania oraz przetwarzania.
Należy jednocześnie podkreślić, że system ten działa w sposób odpowiedni, o czym świadczy chociażby osiąganie wymaganego poziomu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Wzrastające corocznie poziomy jego zbierania powodują, że zapotrzebowanie na tego typu odpady stale wzrasta, a tym samym wzrasta też ich wartość rynkowa – uważa wicepremier Jacek Sasin.
Właściciel instalacji może też sam ją oddać do zakładu odbioru odpadów. Nie ma z tym problemu, ponieważ panele wyprodukowane są z drogich surowców i firmy chętnie je przyjmują – jest to dla nich opłacalne. Niektóre pobierają opłatę za utylizację paneli fotowoltaicznych, która jest uzależniona od wagi, ale można przyjąć, że za panele 10 kW obecnie będzie to koszt rzędu 500-800 zł (w zależności od firmy).
Czy fotowoltaika szkodzi Ziemi?
Trudno przewidzieć, jakie przepisy w kontekście utylizacji paneli PV będą obowiązywać za 30-40 lat, kiedy dzisiejszych inwestorów czeka wymiana instalacji. Obecnie ten problem jednak nie istnieje. Zasady finansowania zbierania i przetwarzania tego typu odpadów są jasne. Dodatkowo warto mieć na uwadze, że większość z nich posiada swoją wartość rynkową i jest na nie duży popyt. Można więc przypuszczać, że nawet oddając panele na własny koszt do licencjonowanego zakładu, kwota nie będzie stanowiła dużego obciążenia dla właścicieli instalacji.
Jeśli ktoś martwi się zaśmieceniem naszej planety w przyszłości przez zużyte panele, to warto wiedzieć, że już dziś firmy zajmujące się ich recyklingiem ze szklanych i aluminiowych elementów odzyskują 90% produktów. Z kolei wafle krzemowe są wytrawiane w kwasie, a następnie ponownie wzbogacane tak, by odzyskały pierwotne właściwości. Uszkodzone elementy mogą zostać po raz kolejny przetopione i wykorzystane w nowych modułach PV. Natomiast to, czego się nie da wykorzystać ponownie, jest utylizowane w wysokiej temperaturze i w pełni neutralizowane.
